In de wijk Kerckebosch in Zeist staat een basisschool met een mooi open speelterrein. Een prachtige, bosrijke plek die na schooltijd graag gebruikt wordt door jongeren om te hangen. Dat is op zich geen probleem, maar helaas zorgde het zwerfafval dat zij achterlieten wel voor vieze situaties voor de kinderen én extra werk voor de leerkrachten om de rommel ’s ochtends op te ruimen.
Hoe krijgen we jongeren zover om hun afval in de prullenbak te gooien?
Verschillende factoren spelen een rol
Onderzoek liet verschillende drijfveren, weerstanden en omgevingsfactoren zien die een rol bleken te spelen bij het vervuilgedrag van deze jongeren. Hier een aantal uitkomsten van het onderzoek op een rijtje:
- Vervuilende norm. Onder de jongeren is het ‘normaal’ om afval op de grond te gooien.
- Weinig verantwoordelijkheidsgevoel in de groep. Vaak zijn het grotere groepen, vooral in de zomer, en dan versplintert het verantwoordelijkheidsgevoel om op te ruimen.
- Geen verbondenheid met de locatie. De groepen jongeren die hangen op het schoolplein hebben geen binding met de basisschool en komen vaak niet eens uit Zeist.
- Gevoel van anonimiteit en gebrek aan sociale controle. Het schoolplein ligt beschut tussen de bomen, is ’s avonds niet verlicht en er komen weinig andere mensen.
- Gemakzucht en energiebesparing. Mensen zijn dol op gemak en pubers al helemaal.
- De basis was niet op orde op het schoolplein. Er waren geen zichtbare, beschikbare prullenbakken waar het vuil in weggegooid kon worden.
De interventies; op weg naar een schoner schoolplein
De volgende stap was een interventie; spelen met factoren om schoon gedrag te stimuleren.
De interventie bestond uit een aantal onderdelen. Als eerste moesten we de omgeving zo inrichten dat het goed en makkelijk weggooien van afval mogelijk is. Daarom plaatsten we voldoende, felgroene prullenbakken op logische plekken en dichtbij de banken.
Door middel van prompts (externe prikkels) gebaseerd op herkenbare emoticons werden jongeren getriggerd om afval weg te gooien op het moment dat zij eten of drinken. En om het gevoel van anonimiteit te verlagen hebben we een lamp met een bewegingssensor opgehangen op het terrein.
We hebben het gevoel van sociale controle vergroot door een banner op te hangen met daarop een foto van bekende mensen uit die buurt die het terrein en de jongeren ‘bekijken’. Uit onderzoek blijkt namelijk dat niet alleen echte mensen, maar ook foto’s van mensen of ogen, het gevoel van sociale controle vergroten.
De applaudisserende handjes én de speciaal ontworpen ‘speaker-prullenbak’ zorgden voor een extra beloning voor de jongeren. Met de ’speaker-prullenbak’ kunnen jongeren nadat ze iets weggooien, 10 minuten lang hun favoriete muziek via de boxen in de prullenbak.
Een schoon resultaat
De doelstelling van het project was een tevreden school en gemeente waarbij zij minder tijd kwijt zijn aan het opruimen van afval. Dit is zeker behaald. En op dit moment wordt gewerkt aan een vervolg op dit project om ook zwerfafval door jongeren te verminderen op een andere locatie in Zeist.
“De samenwerking met Ellen heeft een creatieve en positieve invulling gegeven aan een vraagstuk waar we eerder vooral veel tijd kwijt waren aan het corrigeren van de problemen.” Hanneke van Zitteren, schoolleider Montessori Kerckebosch
Loop je ook tegen problemen aan omtrent zwerfafval? Of jongerengedrag? Wij denken graag met je mee! Neem contact met ons op.